Witam w trzeciej już (ho ho ;-)) odsłonie kursu ModPlug Trackera. Dzisiaj zajmiemy się ważną rzeczą jaką jest pattern window. Mówiąc najprościej jak można jest to okienko w którym stawia się nuty. Przypomnę sposób w jaki wklepujemy nutki.

W poprzednim odcinku kursu napisałem między innymi jak ustawić sobie układ klawiszy tak aby wygodnie było na nim grać. Ja preferuję układ z Fast Trackera II choć ten domyślny z MPT też jest wygodny (a co ważne daje możliwość grania trzema oktawami na raz). Całe okno dzieli się na kolumny nazywane kanałami. Maksymalna ilość kanałów w MPT to 64 lecz bardzo rzadko używa się więcej niż 32, ba powiem więcej - nigdy nie widziałem żeby ktokolwiek użył więcej niż 32 kanały. Głównie dlatego, że chyba żaden inny program nie wykorzystuje więcej niż 32 kanały. Poza tym używając formatu .it możemy używać opcji NNA czyli New Note Action (dostępne w oknie instrumentów). W Fast Trackerze (i we wcześniejszych trackerach) miało miejsce takie zjawisko iż nuta postawiona na tym samym kanale co poprzednia przerywała ją. Teraz możesz wybrać co stanie się gdy jedna nuta napotka na tym samym kanale drugą. (O tym w następnym odcinku). Przykładowy kanał wygląda tak:

0| C-5 01 .. ...
1| ... .. 16 ...
2| ... .. .. X00

W rzędzie "0" widnieje nuta "C" z oktawy piątej, a cyfra "01" oznacza instrument, do którego odnosi się nuta, tzn. że instrument 1 zagra nutę C-5. W rzędzie "1" znajduje się liczba oznaczająca głośność. Przypominam, że w MPT obowiązuje system dziesiątkowy, co oznacza że maksymalna głośność wyrażona jest liczbą 64, a cisza liczbą 00. Tak więc 16 stanowi 25% maksymalnej głośności. Proste, nieprawdaż?

Ostatnia liczba znajduje się w rzędzie "2". Jest to cyfra efektu, a składa się ona z dwóch części. Pierwszy znak w tej liczbie (tutaj X) oznacza efekt a dwa następne znaki wartość (tutaj dwa zera). W tym przykładzie występuje efekt X czyli w formacie .it panning (balans), a jego wartość to zero i oznacza ona, że nutka C-5 zostanie zagrana tylko na lewym głośniku. Wartość FF oznaczała by, że nutka zostanie zagrana na tylko prawym głośniku, a wartość 80 oznacza wyśrodkowanie dźwięku. Wartości pośrednie pozwalają zagrać nutkę głośniej na lewo, a ciszej na prawo itp. A oto pełna lista efektów:

Impulse Tracker (IT):

A - Speed, czyli efekt ustalający prędkość z jaką będą odtwarzane patterny

B - Position Jump, czyli skok do określonej pozycji w utworze. Przydatna przy zapętlaniu utworu

C - Pattern Break, zmiana patternu w określonym miejscu

D - Volume Slide, Slajd głośności. Pozwala na stopniowe ściszanie, pogłaszanie (Posiada cztery tryby: Volume Slide Up - pogłaszanie, Volume Slide Down - ściszanie, Fine Volume Up - pogłaszanie "na maxa", Fine Volume Down - ściszanie na maxa).

E - Portamento Down, Przeciąga dźwięk na niższą nutę

F - Portamento Up, Przeciąga dźwięk na wyższą nutę

G - Tone Portamento, Przeciąga dźwięk na określoną nutę

H - Vibrato, "Wibruje" z określoną szybkością i głębokością

I - Tremor, pozwala "zagłuszyć" kanał na określony czas

J - Appregio

K - Volume Slide + Vibrato, połączenie obu tych efektów.

L - Volume Slide + Tone Portamento, tak samo jak wyżej

M - Set Channel Volume, Określa maksymalną głośność dla danego kanału

N - Channel Volume Slide, Slajd głośności dla całego kanału

O - Offset, bardzo przydatny efekt. Odtwarza sampel od określonej pozycji

P - Panning Slide, Slajd w panaramie stereo

Q - Retrigger note, powtarza nutę z określoną prędkością. Wpisując Q01 uzyskasz trzask (bardzo szybkie powtórzenie nutki :)

R - Tremolo, podobne do Vibrato

S - Rozbudowany efekt, opis nieco niżej

T - Set Tempo, Określa Tempo utworu

U - Fine Vibrato, efekt identyczny jak vibrato lecz jest bardziej precyzyjny

W - Global Volume Slide, Slajd głośności wpływający na głośność całego utworu

Y - Panbrello, podobne do vibrato lecz odnosi się do panningu

V - Set Global Volume, Określa głośność całego utworu

X - Panning, określa pozycję dźwięku w panoramie stereo

Z - Midi Macro, określa parametry dla obecnego makro

Teraz efekt S:

S1x - Glissando Controll, gdy jest aktywne efekty portamento przeskakują o półtony. MOD (nigdy nie używałem tego efektu więc nie mogę jednoznacznie wytłumaczyć do czego on służy)

S2x - Set finetune, używane tylko dla kompatybilności z formatem (to samo co wyżej)

S3x - Set Vibrato Waveform, ustala kształt falowania dźwięku przy używaniu efektu Vibrato.

S30 i S34 daje Sine czyli Sinusoidę

S31 i S35 daje Triangle czyli falę dźwiękową o kształcie trójkąta

S32 i S36 daje Square czyli falę dźwiękową o kształcie kwadratu (ja nazywam to schodkami)

S33 i S37 daje losowy kształt fali.

Najlepiej używać wartości S30, S31, S32, S33.

S4x - Set Tremolo Waveform, to samo co efekt S3x lecz odnosi się do Tremolo, a nie Vibrato

S5x - Panbrello Waveform, to samo co wyżej, tylko że dla efektu Panbrello

S6x - Pattern Delay, Opóźnienie odtwarzania patternu na określoną liczbę rzędów, tak więc:

S61 opóźni odtwarzanie patternu na 1 rząd (jak długo będzie to trwać zależy od prędkości odtwarzania ustalonej za pomocą parametru "A" oraz tempa ustalanego za pomocą "T"), a np. S6F opóźni odtwarzanie na 15 rzędów.

S7x - Instrument Control, kontrola instrumentu. Pozwala na włączanie / wyłączanie odpowiednich obwiedni z menu Instrument w czasie rzeczywistym oraz na przełączanie trybów NNA.

S70 - Obcina wszystkie nuty grające dzięki ustawieniu NNA

S71 - Wykonuje operację Note Off dla nut grających dzięki NNA

S72 - Wycisza nuty grające dzięki NNA (wycisza wedle parametru Fade Out w okienku Instrument Window)

S73 - Ustala NNA na Note Cut

S74 - Ustala NNA na Continue

S75 - Ustala NNA na Note Off

S76 - Ustala NNa na Note Fade

S77 - Wyłącza obwiednię głośności

S78 - Włącza obwiednię głośności

S79 - Wyłącza obwiednię panningu (balansu)

S7A - Włącza obwiednię panningu

S7B - Wyłącza obwiednię pitch (przeciągania dźwięku)

S7C - Włącza obwiednię pitch

S8x - Set Panning, uproszczona metoda rozmieszczania dźwięku w panoramie stereo.

S80 - dźwięk tylko w kolumnie lewej

S8F - dźwięk tylko w kolumnie prawej

S9x - Extented Channel Effects, zaawansowane efekty dla poszczególnych kanałów.

S90 - wyłącza surround dla danego kanału.

S91 - włącza surround dla danego kanału

S92 do S97 - niezdefiniowane

S98 - wyłącza pogłos (reverb) dla danego kanału

S99 - włącza pogłos dla danego kanału

S9A - definiuje surround na tryb mono (domyślne)

S9B - definiuje surround na tryb quad (przydatne przy dźwięku przestrzennym)

efekty S9A i S9B są globalne tzn. dotyczą całego utworu a nie poszczególnych kanałów.

SAx - Set High Offset pozwala ustawić offset wyższy niż na to pozwala efekt "O"

SBx - pattern loop, pozwala na odtworzenie tego samego patternu kilka razy. Parametr SB0 oznacza miejsce do którego program "wróci" po napotkaniu drugiego parametru (od SB1 oznaczającego jedno odtworzenie do SBF oznaczającego 15 odtworzeń) określającego liczbę powrotów.

SCx - Note Cut, "obetnie" (czyli zmieni głośność na 00) nutę za x rzędów tzn. jeżeli np. parametr będzie wynosił SC2 to dźwięk zostanie zakończony dopiero za dwa rzędy.

SDx - Note Delay, opóźni odtworzenie nuty o określoną ilość rzędów.

SEx (moje ulubione hehehe) - identyczne jak S6x

SFx - ustanawia nowe macro dla efektu Zxx

uff...to były efekty dla formatu .IT (który to polecam używać - jest o niebo lepszy od .xm!!)

Efekty dla XM są podobne, lecz są oznaczone innymi znakami.

Niektóre efekty używa się w określony sposób. Efektu Pattern loop używa się za pomocą dwóch znaczników. Najpierw stawia się SB0 w miejscu gdzie cofnie się program po napotkaniu drugiego znacznika oznaczającego ilość powtórzeń. Natomiast efektów volume slide, vibrato, tremolo, tone portamento, portamento up, portamento down, appregio, Global Volume Slide, Panning Slide, Channel Volume Slide używa się w inny sposób.

Najpierw dajemy efekt z parametrem określającym sposób działania efektu. Za przykład dam efekt "D" czyli Volume Slide:

Widzisz na obrazku, że najpierw daję efekt "D" z parametrem "10" co oznacza "Volume Slide Up +1" I za każdym razem gdy program napotka parametr "D00" ("00" oznacza "Continue") podniesie głośność tejże nuty o określoną wielkość. A np. efekt Tone Portamento. Może być niezrozumiały, więc zaprezentuję przykład.

W tym przykładzie mamy dwie nutki - A z oktawy 4 i C z oktawy 5. Na prezentowanym obrazku jest także użyty efekt G30. Oznacza on że nuta A-4 ma przejść płynnie na nutę C-5 z prędkością 30. Taki sam efekt można uzyskać za pomocą efektu F:

Ale po co męczyć się (w tym przypadku) z efektem F skoro można wykorzystać efekt "G" i otrzymać wynik bardziej precyzyjny?

Napiszę jeszcze słówko o Vibrato. Sposób jego użycia jest prosty. Przykładowy zapis efektu vibrato może wyglądać tak: HA2 Parametrem efektu w tym wypadku jest A2. Co to oznacza? Pierwsza liczba to prędkość vibrato, a druga to głębokość. Tak więc będzie to vibrato o głębokości 2 i szybkości 10 (A jest równe dziesięć w systemie szesnastkowym). Jako małą radę powiem, że najczęściej korzysta się z niskiej głębokości (do 4) i wysokiej prędkości vibrato (nawet do F). Rzadziej stosuje się głębsze vibrato niż 4, choć wszystko zależy od tego co chcesz osiągnąć.

Jeżeli chodzi o używanie efektów to by było na tyle. Czas powiedzieć troszeczkę o interface. Generalnie to można wstawiać nuty i efekty tylko przy użyciu myszki. Wystarczy dwa razy kliknąć na dowolnym miejscu patternu, na dowolnym kanale aby pojawiło się okienko:

Na belce (która tutaj jest niebieska - windows xp) obok napisu Note Properties widnieje napis row 5, channel 1. Informuje on ciebie dla którego miejsca na patternie edytujesz nutę, efekt, bądź głośność. Dzięki temu menu możesz nie tylko wprowadzać nuty i efekty za pomocą myszy ale także upewnić się co oznacza konkretny parametr dla danego efektu (na zakładce Effect ).

Naciskając Ctrl + M (przy konfiguracji domyślnej) uruchomisz okienko "Amplify"

Służące do wygodnego kontrolowania głośności. Aby skorzystać z "usług" tegoż okienka należy zaznaczyć fragment patternu dla którego chcemy ustalić głośność, a następnie nacisnąć kombinację klawiszy Ctrl + M. W oknie tym możesz wpisać procentowo głośność jaka ma być przypisana dla zaznaczonego fragmentu patternu. Opcje Fade In i Fade Out działają tutaj tak samo jak w zakładce "Sample".

Pozwoliłem sobie ponumerować elementy na obrazku.

1. Tworzy nowy pattern

2. Odtwarza pattern z określonego miejsca

3. Odtwarza pattern od początku

4. Zatrzymuje odtwarzanie

5. Odtwarza tylko jeden rząd

6. Nagrywanie włączone / wyłączone - gdy jest wyłączone wklepywane przez ciebie nutki nie są zapisywane na patternie.

7. Włącza / Wyłącza wskaźnik głośności pod numerami kanałów

8. Okienko kontroli makra.

9. Okienko "Chord editor".

10. Cofa poprzednią akcję (skrót klawiszowy Ctrl - Z)

11. Właściwości patternu - pozwala na edycję liczby rzędów danego patternu

12. Expand Pattern - zwiększa podwójnie wielkość patternu oraz odstęp między nutami

13. Shrink Pattern - daje efekt odwrotny do Expand Pattern.

14. Okienko Amplify (dostępne też pod skrótem Ctrl - M)

15, 16, 17. Pozwalają na edycję szerokości każdego kanału. Przy ustawieniu Low widzisz tylko nuty, przy Medium nuty oraz regulację głośności , a przy High nuty, regulację głośności oraz efekty

18. Lista instrumentów

19. W tym miejscu definiujesz ile rzędów ma przeskoczyć program gdy wpiszesz nutę - przydatne gdy chcesz wstawić nuty, np. co 4 rzędy. Wpisujesz wtedy w tym miejscu "4" i za każdym razem gdy wpiszesz nutę program przeskoczy 4 rzędy.

20. Tutaj widzisz ile patternów ma utwór oraz ich numery i kolejność

21. Dwa przyciski pozwalające zmieniać kolejność poszczególnych patternów. Tę samą czynność możesz wykonać za pomocą myszy metodą "przeciągnij i upuść"

"Pattern Name" to chyba oczywista sprawa.

Cóż w tym momencie wypadałoby zakończyć część 3 kursu. Tym razem miałem większe trudności z napisaniem tekstu tak by był zrozumiały i jednocześnie pokrywał się z prawdą, dlatego ostrzegam by nie kierować się "fanatycznie" tym co napisałem gdyż nie zawsze może być to zgodne do końca z prawdą. Mam na myśli głównie opisy niektórych podefektów S. Chciałbym także zaznaczyć iż nie musisz efektów wszystkich znać na pamięć gdyż:

1. Zawsze możesz sprawdzić w okienku Note Properties co to za efekt (jego nazwę oraz co oznacza konkretny parametr)

2. Nie używa się wszystkich efektów, jest kilka najczęściej używanych, a reszta jest użyteczna sporadycznie

Na koniec pragnę dać Ci jedną radę, która pomoże Ci zdobyć sporo doświadczenia w trackowaniu. Brzmi ona tak:

"Patrz i ucz się".

Co przez nią rozumiem? Trzeba oglądać "jak to robili" najlepsi. W sieci jest mnóstwo modułów znanych i bardzo dobrych muzyków. Możesz też pytać o modki konkretne osoby.

I jeszcze jedno. Nie traktuj sprawy tak jak polscy negocjatorzy (nicea albo śmierć). MPT jest dobry na początek, ponieważ jest przejrzysty i windowsowy co dla wielu osób (szczególnie początkujących) jest sprawą kluczową. Na dłuższą metę nie sprawdza się jednak zbyt dobrze. Dlatego pisz swoje modki tak długo aż uznasz, że jesteś na tyle dobry żeby innym pokazać swoją twórczość (a propos - nigdy nie pokazuj swoich pierwszych produkcji. Rób do szuflady, aż będziesz naprawdę niezły). Wtedy spróbuj nowszych lepszych programów. (np. Renoise), a okaże się, że MPT był BARDZO pomocny.

Dobra, w następnej części kursu dokładnie przyjrzymy się okienku Instrument, a tam obiecana funkcja NNA. To by było na tyle. Narx!

Carmazine/Chinchillah
carmazine@wp.pl